Basisveiligheid

Deze blog bestaat ook in audiovorm. Ga hier naar podcastaflevering 21: Basisveiligheid.

Zowat één van de belangrijkste dingen in het leven; je innerlijk veilig voelen.

Je (chronisch) onveilig voelen remt je groei, je basisgevoel van vertrouwen, je persoonlijke ruimte en zelfzekerheid. Iedereen verdient het om zich veilig te voelen.

Deze post gaat over basisveiligheid. Ik deel persoonlijke ervaringen, wat ik zelf en via cliënten in individuele en groepssessies hierover heb mogen leren, en tot slot schrijf ik ook enkele raadgevingen neer, voor wie hiermee resoneert en wat steun in de rug kan gebruiken.

'Veiligheid' behoeftekaartje uit het GROK-kaartenspel gebaseerd op verbindende communicatie. Engeltje gehaakt door Marijke Lens van Atelier Geluk in Sint-Truiden.

Ik begin mijn angst voor het donker te verliezen. Letterlijk en figuurlijk. Het fysieke donker, waarbij schaduwen rijzen bij het vallen van de avond en de dingen niet meer zo helder zijn. Ik meer mijn best moet doen om goed te zien.

De twijfel die daarbij komt kijken. Het niet meer naar buiten durven of willen. De onzekerheid die rijst. Hoe alles in een ander perspectief terecht komt, hoe dingen gemakkelijk anders geïnterpreteerd kunnen worden. Hoe navigeer ik daarin? Hoe kom ik uit de on-beweging? En welke diepere betekenis heeft dit alles? Wat zit er in de onderlaag, ‘onder’ de angst voor het letterlijke donker? Ik begin mijn angst voor het donker te verliezen. Kan ik het gemakkelijker zien voor wat het is, in plaats van iets dat groter is dan ik denk te zijn, groter lijkt dan ik me voel. Bijna onoverkomelijk. Iets wat ik moet ‘aangaan’, waarmee ik noodgedwongen geconfronteerd word en me misschien voor moet behoeden, of beter kan vermijden. Omdat het echt niet veilig voelt.

Wat je ook nodig hebt, doe dat. Nodig dat uit. Gun jezelf dat.

Eindelijk begin ik uit de on-beweging te komen. De verlamming en het niet - of weinig -durven bewegen in de wereld wanneer er weinig licht beschikbaar is, laat staan natuurlijk licht. Ik hou van kaarsen, die brengen me zowel troost en warmte als inspiratie en blijdschap. Ik hou echt van kaarsen, maar soms doen ze me ook denken aan hoe donker het in een ruimte is. En daar word ik dan weer bang van. Ik slaag er meer en meer in om daar een andere betekenis aan te geven. Een betekenis die meer bij mij past, of die mij op z’n minst in staat stelt om er niet door gedomineerd te worden - althans dat was mijn perceptie. Er is niets zo machtig als ons innerlijk licht dat eender welke donkerte verdrijft. Dominantie vanwege externe factoren heeft daarin geen ruimte. Echt nul ruimte. Die twee sluiten elkaar uit. En het innerlijk licht overwint alles.

In het licht van deze gevoelens, inzichten en een mooie verzameling hervonden moed in mijn hart, besloot ik de betekenisverschuiving uit te nodigen in mijn leefwereld. Van donker naar een ander soort donker. Een donker met een verschillende betekenis - een betekenis die ondersteunend kan werken. Ik ging me ook afvragen; wat heb ik nodig in deze ‘donkerte’ - welk eigenschappen deze dan ook voor mij draagt - om me veilig te voelen? Ik denk dat veel neerkomt op een gevoel van veiligheid. Basisveiligheid. Geborgenheid. Hoe kan ik me veilig voelen in het donker?

Wat kan helpen...

EEN

Iets fysiek vasthouden (in je handen) en voelen helpt om de dingen te voelen zoals ze (echt) zijn en om je eigen aanwezigheid te voelen in deze 3D wereld. Angst bevindt zich in het ‘ontastbare’, de meer onzichtbare wereld. Daarentegen, datgene wat fysiek aanwezig is kan zorgen voor stabiliteit, zekerheid, structuur. Iets ‘vasthouden’. Een ‘houvast’. Wanneer we heel erg in angst zitten, worden we overmand door wat er in onze gevoelswereld gebeurt. Dat is veelal onzichtbaar - en we kunnen mede daardoor het contact verliezen met de fysieke wereld in het hier en nu. Het kan zelfs moeilijk worden om ons lichaam nog te voelen, onze stappen op de grond. Ons ‘gewicht’, onze aanwezigheid, ons lichaam dat onze binnenwereld omhult en ook een vervoermiddel is, dat net als een auto bescherming biedt voor als er iets zou gebeuren. Door iets vast te nemen of houden word je herinnerd aan het feit dat je een lichaam hebt, dat er een 3D wereld is waarin je kan bewegen, en zo kunnen de dingen een beetje meer behapbaar worden. Rustiger.

TWEE

Daarnaast helpt het me om tegen mezelf te zeggen dat deze buitenwereld exact dezelfde is als degene die ik zie wanneer ik buiten loop in het daglicht. Er is letterlijk niets veranderd! Alles ziet er hetzelfde uit, alleen kan ik het nu niet zo goed zien. En daarin zit net het verschil. De uitdaging. De uitnodiging. Kan je vertrouwen dat de helderheid die je ziet in het daglicht, er ook is in het donker, ook al zie je het niet met je fysieke ogen? Daar komt dan een hoopje vertrouwen bij kijken. Een hoopje, hoe klein ook. En dat het hoop moge geven - dat ook. De dingen die je overdag ziet en in het donker niet, zijn er nog steeds. Ze zijn niet verdwenen en zullen ook niet zomaar verdwijnen. Wanneer ik buitenshuis iets ga doen wat mij uitdaagt in mijn gevoel van basisveiligheid, is het altijd een must voor mij om mijn huis ‘veilig’ achter te laten. Daarmee bedoel ik dat ervoor zorg dat het huis basisveiligheid vertegenwoordigt zodat wanneer ik thuiskom en me buitenshuis onveilig heb gevoeld, ik binnenshuis tot rust kan komen en weer met veiligheid kan verbinden. Het kan dan zijn dat er ergens een krachtsymbool staat (een voorwerp dat voor mij veiligheid uitstraalt) dat mij hier meteen aan herinnert wanneer ik thuiskom. Persoonlijk heb ik ook graag alles opgeruimd omdat dat veiligheid stimuleert binnenin mij. Misschien gebruik ik meteen essentiële olie die klaarstaat om mij mee te ondersteunen. En zo verder.

DRIE

Terug naar het buitenshuis zijn. Wat wel vaker gebeurt is dat - eens ik buiten ben - mijn aandacht gevestigd wordt op mensen en zaken die net iets meer veiligheid uitnodigen in mijn binnenwereld. Misschien zie ik enkele kinderen spelen of is er net een evenement aan de gang waarbij mensen plezier maken. Dat zien, herinnert mij eraan dat niet iedereen de wereld per se als zo onveilig aanvoelt op dat moment. Dat helpt me mezelf hier meer voor openen. Ik zie dan dat mensen op een rustige en normale manier doorheen de donkerte bewegen of zelfs hier niet eens bij lijken stil te staan. Dat werkt helend… ‘zo kan het ook’. Misschien kan ik mezelf dan ook uitnodigen om het zo te voelen binnenin mezelf. Ik kan als het ware leren van mensen die anders in het donker staan en me als het ware een voorbeeld geven van hoe veilig ik me kan voelen.

VIER Een techniek die wel vaker wordt toegepast in de psychologie - meer bepaald de cognitieve gedragstherapie - is ‘exposure’ of blootstelling. In eerste instantie wil ik accentueren dat blootstelling aan prikkels die angst geven zeker positief kan zijn en ook belangrijk is, maar wel enkel in combinatie met een hele grote container compassie. Blootstelling gaat eigenlijk over het jezelf stukje bij beetje blootstellen aan iets wat je moeilijk vindt, zodat je ermee in interactie kan gaan, de confrontatie liefdevol kan aangaan zodat je een kans krijgt om aan de beangstigende prikkel ‘gewoon’ te worden. Door er op een veilige, niet-overweldigende manier mee in contact te komen, kan je systeem wennen en ermee leren omgaan. In een warm bad van mededogen kan je moeilijke gevoelens of triggerende prikkels exploreren - zonder haast noch druk.

De sleutel is dat het om een compassievolle niet-oordelende uitnodiging gaat, in plaats van jezelf er maar ‘in te gooien’ of jezelf te verplichten om uit je ‘comfortzone’ te gaan. Het dient steeds te gebeuren met heel veel zorg en begrip en mededogen voor datgene dat het in eerste instantie zo moeilijk voor je maakt om met een bepaalde prikkel - in dit geval het ‘donker’ - in verbinding te komen. Je kan de uitnodiging tot blootstelling bijvoorbeeld een keer per week aanvaarden, of eens per maand, of eens per paar dagen - totaal afhankelijk van je graad van angst en de grootte van de uitdaging waar het voor jou om gaat. Als blootstelling wordt toegepast op een verantwoorde manier, kan het voor jou bevestigen dat het oké is… dat je ondanks het gevoel van onveiligheid toch oké bent, dat je het wel aankan, dat er niets ernstigs gebeurt, dat je jezelf kan vertrouwen, dat je de tools hebt om eventuele uitdagingen aan te gaan etc.

VIJF Wat helpt om basisveiligheid te bevorderen in jezelf, is ervoor zorgen dat er voorzien is in je basisbehoeften. De pyramide van Maslow is hierbij een helpende indicator. Het voldoende warm hebben en voldoende gegeten en gedronken hebben, zijn enkele fysiologische noden die helemaal onderaan in de pyramide voorkomen en de primaire behoeften vertegenwoordigen - de absolute essentie die voelbaar moet zijn alvorens we ons kunnen richten op andere behoeften, hogerop in de pyramide. Als iets raakt aan onze basisbehoeften, komen we heel snel in stress (zelfs wanneer dit nauwelijks merkbaar is). Als we dan al geconfronteerd worden met een sterk gevoel van onveiligheid, zal het onvervuld of onvoldoende vervuld zijn van behoeften die fundamenteel zijn voor onze overleving het allemaal nog meer uitdagend en triggerend maken, waardoor het nog veel lastiger is om te ontspannen en ons goed te voelen.

ZES

Angst werkt vaak verlammend. Daarom kan het net heel helpend zijn om letterlijk fysiek door angst heen te bewegen - wandelen, stappen zetten, je armen laten wiegen langs je lichaam. Je stelt als het ware je eigen angst gerust op deze manier. Je kan natuurlijk ook dansen om angst ‘los’ te maken en spanningen los te laten. Het mooie aan wandelen, is dat we hierbij ook onze beide hersenhelften in balans brengen. Doordat we het hele lichaam bewegen op een manier waarbij zowel de rechter- als de linkerkant geactiveerd wordt, stimuleren we ook beide hersenhelften, waarbij het brein in zijn geheel meer in balans komt en de kans krijgt om stress los te laten. Een rustig brein is een brein dat een goede verbinding heeft tussen beide hemisferen of hersenhelften.

ZEVEN

Wat ook heel helpend kan zijn, is je aandacht richten op dingen die bekend aanvoelen. Bekendheid creëert veiligheid en voorspelbaarheid. Je kan dingen in je opnemen die je kent, die je al vaker geregistreerd hebt en die voor je binnenwereld rustig aanvoelen. Dat kan een gebouw zijn waarvan je de kleuren kent of waarvan je steeds de opschriften leest. Een liedje opzetten dat je vanbuiten kent. Kijken naar een fontein en het water dat daar stroomt. Straatnamen bekijken die je al uit je hoofd kent. Wat je ook nodig hebt, doe dat. Nodig dat uit. Gun jezelf dat. Wie maakt het uit of datgene wat je installeert in je omgeving om je veilig te voelen, ’terecht’ is of niet? ‘Logisch’ is of niet, gezien de omstandigheden? Het kan lijken voor de buitenwereld alsof wat jij gebruikt als hulpmiddelen voor je angst, dat dit buiten proportie is. Ik wil je aanmoedigen om desondanks eventuele oordelen je toch jezelf 100% te geven wat je nodig hebt.

Tenslotte gaat het om jou, en jouw gevoel, en dat is zo uniek dat het onmogelijk is om daar zelfs een oordeel over te vellen. Dat is totaal irrelevant want het gaat om wie jij bent en wat jij voelt. Dat is altijd tussen jou en jezelf. Daarom, geef jezelf wat je nodig hebt, in het donker, én in het licht. Uiteindelijk zijn die twee dikke maatjes. Als je bang bent voor het donker, mogen deze woorden een troost voor je zijn. Natuurlijk… wanneer we heel veel onveiligheid ervaren en we het gevoel hebben dat dit ons leven beheerst, ervaren we al het bovenstaande wellicht eerder als ongrijpbare concepten en theoretische raad die weinig verschil brengt. Dat is perfect begrijpelijk. Het gaat dan ook om een stap-voor-stap helingproces dat voorbij gaat aan woorden.

Wil je er dieper in duiken? Jezelf tot diep in je binnenste bevrijden van angsten of een ongemakkelijk gevoel? Ik ben er voor je.

We kunnen samen - in compassie - kijken wat je nodig hebt, en wat de donkerte je brengt. Misschien verliest de donkerte dan haar eng gehalte, misschien krijgt ze zelfs betekenis.

Wie weet wordt het een geschenk, of een uitnodiging.

Veel liefs,

Steffi